Nijkerkse politie-commissaris schreef geschiedenis met Heineken-ontvoering

NIJKERK De in Nijkerk geboren voormalig commissaris van de politie Kees Sietsma speelde een cruciale rol bij de oplossing van de Heineken-ontvoering in 1983 en in het onderzoek naar de ontvoeringen van de tienjarige Valérie Albada Jelgersma en Gerrit-Jan Heijn in 1987. Er is nu een boek over hem verschenen waarin hij uit de schaduw stapt.

‘Kees Sietsma uit de schaduw’ is gebaseerd op vele gesprekken met de politiecommissaris, die een broer is van de in de Tweede Wereldoorlog omgekomen Nijkerkse verzetsstrijders Hein en Jan Tijmen Sietsma. Kornelis Jan Hendrik Hein Sietsma werd op 11 maart 1945 in een gereformeerd gezin in Nijkerk geboren. Zijn uit Friesland afkomstige vader Jilt was bovenmeester van het schooltje in het buurtschap Holk, Bunschoterweg 39, plagend „het centrum of the universe” genoemd. Daar groeide ‘Keesje van de bovenmeester’ op als jongste van de drie kinderen die zijn vader met zijn tweede vrouw kreeg. 

DACHAU Met zijn eerste, in 1936 overleden, vrouw had vader Sietsma tien kinderen. Drie zoons zaten in het verzet, werden opgepakt en naar Duitse concentratiekampen gedeporteerd. Hein en Henk naar Dachau en Jan Tijmen naar Ziegenhain. Alleen Henk keerde terug, met een kampsyndroom dat zijn leven tekende. „Ik merkte hoe ongelooflijk Dachau hem raakte en durfde dan niet door te vragen, bang dat hij weer dat kamp terugzag en de appelplaats herbeleefde.” Zelf bezocht Sietsma acht keer Dachau, de allereerste keer in 1963, vlak voordat hij naar de politieacademie ging. „Op kosten van de Bondsrepubliek kon je dit soort kampen bezoeken als je nabestaande was.”

Ik heb heel lang onderschat hoe vader heeft geleden onder hun verlies

VLAG HALFSTOK De namen van Hein en Jan Tijmen staan gebeiteld in het Nijkerkse verzetsmonument op de hoek Vrijheidslaan/Vetkamp. „Ik heb heel lang onderschat hoe vader heeft geleden onder hun verlies”, zegt Kees Sietsma. „Toen Nijkerk op 29 april 1945 werd bevrijd, ging de vlag uit. Pas in juni is vader de vlag halfstok gaan hangen, nadat hij besefte dat twee van de drie weggevoerde zoons er nooit meer zouden zijn.” Sietsma dankt zijn vier voornamen aan zijn broers en zijn eveneens in Dachau omgekomen oom Kees, een bekende predikant en theoloog in Amsterdam. „Ik wil m’n vier voornamen laten herleven. Mijn opgave is hun leven te reconstrueren tot aan de dood toe, waarbij ik wil dat mijn oom en broers na mijn leven voortleven, want zij hebben belangrijker dingen gedaan dan ik”, vertelt hij in zijn tuinhuis in Weesp, waar hij nu werkt aan een boek over zijn familie dat in 2025, tachtig jaar na de bevrijding, op de plank moet liggen. Voor dit volgende boek raadpleegt hij geregeld nationale archieven en het archief in het stadhuis van Nijkerk of is hij te vinden in Museum Nijkerk. 

Kees Sietsma in zijn werkkamer. Foto: Marie Verheij.

HELDEN Kees was nakomertje en speelde in zijn eentje oorlogje om zijn broers en zussen te verdedigen. Vader Sietsma was tamelijk rechtlijnig en dogmatisch, maar rechtvaardig. „Ik heb een beschermde en onbezorgde jeugd gehad in de tijd van wederopbouw, waarin je niet sprak over wat er was gebeurd en iedereen moest knokken voor het bestaan.” Zijn broers waren zijn jeugdhelden. „Later hebben ze mij geïnspireerd om een vak te kiezen waar ik een rol moest spelen tussen recht en onrecht. Ook hebben ze mij geholpen om keuzes te maken. Dan zat ik als het ware op de fiets en praatte ik met mijn broers: jongens, wat moet ik doen? Ze zijn mijn ‘morele binnenspiegels’. Ik toets hen als ik voor dilemma’s kom te staan. Overigens vallen die in het niet bij wat zij meemaakten. Zij streden tegen onrecht en ontmenselijking. Ik vocht tegen onrecht, maar niet, gelukkig, tegen ontmenselijking.” 

Met dit boek wil ik laten zien wat mijn rol echt is geweest

HEINEKEN ONTVOERING Vanwege zijn leidinggevende rol bij de ontvoering van Freddy Heineken in 1983 stond Sietsma opeens in het brandpunt van de nationale belangstelling. Hij maakte de opgang mee van ‘eenvoudige criminaliteit’ naar de georganiseerde internationale misdaad. Hij laat zich in het boek voor het eerst uit over zijn optreden in de affaire rond de omstreden commissaris Gerard Toorenaar en zijn verschil van inzicht met korpschef Eric Nordholt. 

In de zaak-Toorenaar had hij van 1978-1983 een spreekverbod. In die periode belde zijn moeder hem bezorgd op. „Ik dacht dat ik door de grond ging. Mijn moeder had in de winkel een gesprek aangehoord tussen twee vrouwen over ene Sietsma, die fout was. Kees, vroeg ze, zit het wel goed met jou? Ja moeder, het is goed met mij, antwoordde ik, maar ik kan er niet over praten. Daar moet je moeder het dan maar mee doen. Met dit boek wil ik laten zien wat mijn rol echt is geweest en mogen mensen zelf oordelen of ik die goed of niet goed heb ingevuld.” 

Met dit boek treedt Kees Sietsma uit de schaduw. Foto: Querido Facto.

RUIMTE Sietsma was de gevierde recherchechef die van de ene op de andere dag vertrok bij de politie nadat hoofdcommissaris Nordholt als korpschef was aangetreden. Sietsma ging naar Philips in Eindhoven; en men vond dat hij ‘gekocht’ was. Sietsma weerspreekt dat. „Ik had er geen vertrouwen in dat het iets zou worden met Nordholt. Ik had andere plannen, ik wilde de georganiseerde criminaliteit aanpakken. In mijn ogen moesten we de volle aandacht hebben voor de georganiseerde criminaliteit, want dat zou volgens mij in de zeer nabije toekomst een fenomeen worden. Ik begreep dat ik daar niet de ruimte voor kreeg. En ruimte heb ik absoluut nodig. Ik moet mijn creativiteit kunnen uitleven, samen met anderen. Als ik bekneld word in het harnas van een organisatie, ga ik ambtelijk verzuren.” 

Mijn moeder heeft me niet geleerd om misdrijven te plegen om mijn geld te verdienen

WAARDEN EN NORMEN Later, bij het onafhankelijk wereldwijd opererend adviesbureau Control Risks, moest Sietsma mensen opdracht geven om misdrijven te plegen, wat botste met al de waarden en normen die hij van huis uit koesterde. „Mijn moeder heeft me niet geleerd om misdrijven te plegen om mijn geld te verdienen.” Door ervaring weet Sietsma dat je nooit in het ongerijmde een goed onderscheid kunt maken wat goed en fout is geweest. „Want wil je dat bedenken, dan moet je de diepte in om te bewijzen wat fout en wat goed is”, zegt hij. 

„Ook in Nijkerk is na de oorlog hoog van de toren geblazen wie fout en wie goed was, zonder in de diepte te gaan wat daadwerkelijk de bewijzen zijn geweest die tot dat oordeel konden leiden. Ik begrijp het wel: als de mist van de oorlog is opgetrokken, moeten in de euforie van het moment allen die fout zijn geweest boeten. Maar het mooie van onze democratie is dat je echt moet bewijzen om mensen veroordeeld te krijgen.” In zijn boek vraagt hij dan ook aandacht voor de IS-kinderen die in kampen in Noord-Syrië leven. „Ik vergelijk ze met de vergeten kinderen van NSB’ers en SS’ers die niets gedaan hebben en toch moesten boeten voor de misdaden van hun ouders. Dat is een misvatting, die zich herhaalt.”

We hebben weer een wil nodig zoals die heerste na de Tweede Wereldoorlog om dichter bij elkaar te komen en te dienen

ELAN NODIG Hoewel van nature een optimist, maakt hij zich zorgen over de verdeeldheid en het gebrek aan verdraagzaamheid in de samenleving. „We hebben weer een wil nodig zoals die heerste na de Tweede Wereldoorlog om dichter bij elkaar te komen en te dienen. Als je dat elan met elkaar kunt opbrengen, werkt dat vereffenend op de criminaliteit.” Eens per vijf jaar woont hij de dodenherdenking bij in het Van Reenenpark. Want in Nijkerk tenslotte, liggen zijn roots. 

Na Control Risks runde Kees Sietsma een eigen bureau en rondde hij onder meer een achttal spectaculaire internationale zeepiraterijzaken met een succes af. Kees Sietsma is getrouwd met Hanneke en heeft drie kinderen en zes kleinkinderen. Zijn dochter Talke heeft MS en daarom gaan zijn verdiensten aan het boek rechtstreeks van de uitgever naar de Stichting MS Research. 

N.a.v. Kees Sietsma uit de schaduw. Een Amsterdamse politiecommissaris schrijft geschiedenis, door Gerlof Leistra en Patricia Jimmink; uitg. Querido; 344 blz.; € 22,50.