!
Een scene tijdens de repetitie van de mozaïekvoorstelling Oorlog onder de huid.
Een scene tijdens de repetitie van de mozaïekvoorstelling Oorlog onder de huid. Ton Pors

Theaterwerkplaats Harderwijk houdt verhalen levend

11 november 2021 om 09:00 Historie

HARDERWIJK Een tafeltje, schemer- lamp en menora vormen een eenvoudig decor. Speler Lia Dasberg schrijft haar oorlogs- herinneringen op. De anderhalf uur durende voorstelling Oorlog onder de huid gaat terug naar het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog met het bombardement in Rotterdam.

Marco Jansen

Lia Dasberg was 3,5 jaar oud toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Zij was als klein kind getuige van het bombardement op Rotterdam. ,,Ik zat er middenin. Ons huis is helemaal opgeblazen. Daar was helemaal niets meer van over. Het zit nog als een film in mijn hoofd. We zijn daarna verhuisd. Dat bombardement blijft een traumatische belevenis. ik hoef maar een sirene te horen of een harde knal van vuurwerk tijdens oudejaarsavond, of ik moet denken aan het bombardement op Rotterdam. Dan duik ik nog steeds weg.’’

Lia’s vader was van Joodse afkomst. Ze komt uit een Joodse familie. ,,Ik ben de enige overlevende van 60 personen die ik heb kunnen achterhalen en ik mij kan herinneren uit de papieren die mij zijn toegestuurd. Zij zijn allemaal vergast. Mijn oom, tante en nichtje heb ik goed gekend en zie ik nog voor mij. Daarbij kwamen nog de Joodse vrienden die hetzelfde zijn overkomen. In het memoriam staan al deze Nederlandse slachtoffers. Als je zo klein bent en later hoort dat je zoveel familie kwijt kan raken in een soort machine door de Jodenvervolging, is dat een traumatische belevenis. De foto’s die ik nog heb zijn mijn houvast. Je blijft je leven lang afvragen hoe het leven was geweest als zij nog wel hadden geleefd.’’

Traumatische ervaringen verdwijnen nooit uit haar lichaam; de Oorlog zit onder de huid. Door een prikkeling van de zintuigen vlammen herinneringen weer op.

Ooit beloofde regisseur Doris Goosen van Theaterwerkplaats Harderwijk aan Lia om haar verhaal te verbeelden. Deze oude belofte koppelde Goosen aan de verhalen van Jan Foppen en Evert Brandsen. Twee oude Harderwijkers die als opgroeiende pubers van 13 de oorlogstijd in Harderwijk meemaakten. Na de bevrijding moesten zij als 18-jarige dienstplichtigen naar Indonesië om de onafhankelijkheid tegen te gaan. Het was de periode van 1948-1950, de jaren van de politionele acties van de Nederlandse soldaten en waarin leider Soekarno de macht wilde grijpen. ,,Het waren zonen van de groenteboer en de melkboer; opgroeiende jongens die de oorlog een spannende tijd vonden. Ze lachten om ondeugende dingen die ze deden, maar na de oorlog moesten ze er in Indonesië actief aan deelnemen en de kolonie voor Nederland zien te behouden. Ze hoefden maar een geluid te horen dat lijkt op een oerwoud of ze voelden de pijnsensatie die ze hadden opgelopen. Ook bij het zien van beelden op tv of een voorwerp als een bewaarde oude baret kwamen die herinneringen weer boven en dan realiseer je je wat oorlog doet met mensen. De één is nog acht keer terug geweest, de ander kwam er verbitterd van terug’’, vertelt Goosen.
Door de interviews met de ooggetuigen ontstonden drie verhalen. Ook kwamen er verhalen over Joodse Harderwijkers die in de stad gewoond hebben, maar na de oorlog nooit meer terug keerden. Deze verhalen zijn aangereikt door Anton Daniëls, die er een boek over heeft geschreven. Goosen: ,,Het ging mij erom te verbeelden wat een oorlog doet met mensen die het hebben meegemaakt. Die mensen sterven uit, maar in het hedendaagse leven zijn die herinneringen blijvend. Zo ontstond de titel Oorlog onder de huid. Een mozaïek van dramatische verhalen die de oorlog zo voelbaar mogelijk maken en in chronologische volgorde verbeeld worden. Van het uitbreken van de oorlog in Rotterdam naar de opgroeiende jongens in oorlogstijd in Harderwijk, vluchten en onderduiken, de bevrijding en de Indonesische oorlog.’’

Lia Dasberg, inmiddels 84 jaar, zit aan een tafeltje en schrijft haar oorlogsherinneringen op. Zij leest deze voor aan het publiek. Ook worden er vier gedichten voorgedragen. Een ensemble van vijf spelers - waaronder Marijn Brandsen, de kleinzoon van Evert Brandsen - wisselt steeds van rol; van verhaal vertellen tot dialoog.

Er klinkt muziek van de Westerbork Suites gecomponeerd door Jan Mannee en gespeeld door violiste Esther Kövy van het Radio Filharmonisch Orkest.

Oorlog onder de huid zou eigenlijk op 4 en 5 mei 2020 worden uitgevoerd in het kader van 75 jaar bevrijding. Corona kwam ertussen en in januari 2021 overleden zowel Evert Brandsen als Jan Foppen. Sinds september wordt er weer gerepeteerd door Theaterwerkplaats Harderwijk bij Cultuurkust. Goosen: ,,Voor de derde keer repeteren we intensief voor een voorstelling van 1,5 uur. De verhalen moeten verteld blijven worden omdat de mensen die ze meegemaakt hebben uitsterven. Met de onderliggende boodschap: wees je bewust van wat oorlog met mensen doet.’’

AL 28 JAAR SPELEN EN ACTEREN Theaterwerkplaats Harderwijk heeft spelen en acteren als doel. ,,We willen op een kwalitatief goede manier waardevolle stukken neerzetten. Het makingsproces is een belangrijk onderdeel’’, aldus Ineke Arends, voorzitter sinds 2018. Regisseur Doris Goosen en dichter Wietse Hummel waren in 1993 bij de oprichting betrokken. Speelster Lia Dasberg hoort ook al vanaf het begin bij het gezelschap. Arends: ,,We betrekken ook mensen uit de Harderwijkse samenleving zoals muzikanten en dichters, het is een collectief proces.’’

De voorstellingen zijn op vrijdag 26 november 20.15 uur, zaterdag 27 november 20.15 uur en zondag 28 november om 14.30 uur in Estrado. Per voorstelling is er plaats voor honderd bezoekers.

Kaarten a 13 euro zijn online te bestellen.

www.theaterwerkplaatsharderwijk.nl

Lia Dasberg schrijft haar oorlogsherinneringen op en vertelt erover aan het publiek.
Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie