!
Historicus Liek Mulder (79) in het Stadsmuseum met zijn nieuwe boek 'Moordbranders in de republiek', zijn 47ste uitgave. (Foto: Marco Jansen)
Historicus Liek Mulder (79) in het Stadsmuseum met zijn nieuwe boek 'Moordbranders in de republiek', zijn 47ste uitgave. (Foto: Marco Jansen) Foto: Marco Jansen

Terugblik op Rampjaar 1672: Harderwijk was 1,5 jaar bezet

13 mei 2022 om 09:04 Achtergrond

HARDERWIJK Het is dit jaar 350 jaar geleden dat Nederland het Rampjaar 1672 beleefde. Harderwijk werd bezet door het bisdom van Münster en later door Franse troepen. Historici Liek Mulder en Anne Doedens gingen op onderzoek uit en schreven er een boek over.

Tijdens de Gouden Eeuw van 1625-1685 was Nederland één van de meest welvarende landen ter wereld. Maar tijdens het Rampjaar 1672 werd de Republiek van vier kanten aangevallen: op zee door Engeland, uit het zuiden door het Frankrijk van Lodewijk XIV en uit het oosten door de ambitieuze bisdommen Münster en Keulen.

Harderwijk werd bezet op 22 juni 1672 door de troepen van Münster. Zij hadden eerst Elburg veroverd en stonden toen voor de poorten van Harderwijk. Mulder: „Het stadsbestuur besloot zich over te geven en hen binnen te laten. Plunderingen werden vaak afgekocht. Oorlog was duur en het bezette land betaalde de rekening. Nederland had een sterke vloot, maar het leger was zwak.”

De troepen van Münster vertrokken na acht dagen weer, maar de Fransen namen het over en bezetten Harderwijk anderhalf jaar. Het garnizoen werd ingekwartierd bij de burgers in Harderwijk. Binnen de stadsmuren woonden destijds zo’n 2500 mensen, de meeste rijke inwoners hadden de boot genomen en waren over de Zuiderzee naar het onbezette Noord-Holland gevlucht. De Fransen sloopten de vestingmuren gedeeltelijk en bliezen de Luttekepoort en de Smeepoort deels op. Toen ze in november 1673 weer vertrokken onder druk van stadhouder Willem III, staken ze uit wraak 30 huizen in brand. „Ze hebben de stad verlaten zonder dat er betaald moest worden, want de stad was geheel uitgeplunderd, er viel weinig meer te halen. Voor de inwoners was het een moeilijke periode met ellende en spanningen’’, vertelt Mulder, die drie pagina’s in het boek aan Harderwijk wijdt.

Het boek telt 198 bladzijden en beschrijft het Rampjaar 1672 door de ogen van Andries Schoemaker, een destijds 12-jarige jongen uit Amsterdam. Doedens had hier interessante archiefvondsten over gedaan. „Schoemaker heeft die periode bewust meegemaakt en is daarna in Nederland rond gaan reizen en sprak in veel plaatsen met inwoners over het Rampjaar. Het is een gekleurde weergave met leuke details over de verschillende dorpen en steden in 1672 en 1673. Hij beschreef in schriftjes hoe de inwoners hebben geleden tijdens de bezetting. De titel Moordbrander geeft hij aan de hertog van Luxemburg, de belangrijkste Franse generaal in die tijd die keihard was’’, vertelt Mulder, die met Doedens deze aantekeningen heeft bewerkt en hertaald.

Het boek Moordbranders in de Republiek is verkrijgbaar in het Stadsmuseum, Bruna en Riemer & Wallinga en kost 24,99 euro.

Mulder heeft op 11 mei een lezing gegeven over het Rampjaar in het Stadsmuseum. Op zondag 22 mei om 15.00 uur spelen theatermakers Sjors en Ruud met een aantal vrijwilligers een eigen, humoristische bewerking van het Rampjaar in Harderwijk in Theater Harderwijk in het Bouw & Infra Park.

Marco Jansen

Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie