!
Buurjongen Evan van den Dikkenberg uit Ederveen probeert de panfluit en zus Leah een fluit.
Buurjongen Evan van den Dikkenberg uit Ederveen probeert de panfluit en zus Leah een fluit. Kees van Reenen

In 5 stappen maak je een panfluit van lastpost Japanse duizendknoop

5 december 2022 om 19:00 Natuur en milieu

LUNTEREN Japanse duizendknoop. De naam alleen al is genoeg om terrein- en wegbeheerders koude rillingen te bezorgen. Hoe krijg je ‘m ooit weg? Toch zijn er ook een paar leuke dingen over te zeggen: jonge spruiten zijn eetbaar en van de dode stengels kun je een panfluit maken.

Langs de A30 bij oprit Barneveld-Zuid richting het noorden kun je het beter niet proberen, maar loop komende maand eens door het duizendknoopveld in het zandgat op de Goudsberg bij Lunteren of door één van de vele kleinere populaties in de regio van Japanse of Boheemse duizendknoop.

Laatstgenoemde, ook wel basterdduizendknoop, is een kruising met wat grotere bladeren, waarvan bij sommige bladeren de voet hartvormig is. De korte herfstbloei met witte bloemtrossen is net voorbij en nu begint het blad te verwelken en af te vallen. Wat overblijft, zijn de kale stengels. Die zijn hol, met een tussenschot op de knopen. Snijd er eens één af en blaas erop: ha, een fluitje! Opeens gaat er een lampje branden: zou je hier geen panfluit van kunnen maken?

(de tekst gaat onder de foto verder)


Basterdduizendknoop heeft bij sommige bladeren een hartvormige voet, Japanse niet. - Kees van Reenen

SLECHTE NAAM De uitheemse duizendknopen hebben een slechte naam, en terecht: opgeslagen vanuit tuinafval hebben ze stormenderhand het hele land veroverd en dankzij hun diepe wortels en wortelstokken (ondergrondse stengels) vormen ze dichte haarden waarin geen enkele andere plant zich kan handhaven. De planten worden twee meter hoog en zijn bijna niet weg te krijgen.

Maar dat is een probleem voor de zomermaanden; nu kunnen we er iets leuks mee doen. Het enige dat je hoeft mee te nemen, is een snoeischaar, en dan maar knippen. En veel, want thuis moet je uitzoeken welke bruikbaar zijn. Stukken van vier of vijf stengelleden is goed, dan kun je meer fluitjes uit één stengel halen.

(de tekst gaat onder de foto verder)


Zo’n bos stengels heb je minstens nodig voor een goede panfluit. Stap 1: knippen. - Kees van Reenen

GEDULDIG Thuisgekomen zet je de stengels in een bak, zodat ze goed kunnen drogen, om er, desnoods volgend jaar, op een druilerige decemberdag mee aan de slag te gaan. En dan begint het echte werk. Het is verleidelijk stukken met de snoeischaar op maat te knippen, maar de droge stengels blijken dan te barsten. De klank die het ontstane fluitje dan levert, is even gebarsten. Geduldig doorsnijden met een aardappelschilmesje is beter.

Uit natuurkundelessen herinner je je misschien dat toonhoogte bepaald wordt door de golflengte. Hoe langer een pianosnaar of orgelpijp, hoe langer de geluidsgolf en hoe lager de toon. Zo werkt dat ook bij een panfluit, die gewoonlijk van bamboe wordt gemaakt. Het is dus zaak de stengels in verschillende lengtes te snijden.

(de tekst gaat onder de foto verder)


Stap twee: de toonhoogte van de geknipte fluitjes vaststellen. - Kees van Reenen

TOONHOOGTE Daarna kun je de stapel fluitjes meenemen naar een orgel, piano of keyboard om de toonhoogtes vast te stellen. Ben je gezegend met een absoluut gehoor, dan kun je het zonder instrument, maar zo muzikaal zijn slechts weinigen. Met een stift schrijf je op elk fluitje de juiste noot en dan kun je ze sorteren. Heb je genoeg stengels, dan heb je bij elke noot – c, cis, d, dis enzovoort – meerdere fluitjes om de zuiverste uit te kiezen.

Het mooiste is ook om fluitjes van dezelfde dikte te nemen. Uit de dikste en de dunste is vrij moeilijk een goede toon te blazen, zo blijkt, dus middelmaat is ideaal. Je zult merken dat er door de beperkte lengte van de stengelleden eigenlijk geen lagere toon dan een c is te maken, dus dat wordt de eerste. Ruim een octaaf hoger, rond de e, wordt de klank te schel, dus hier moeten we het mee doen.

(de tekst gaat onder de foto verder)


Ederveens buurmeisje Leah van den Dikkenberg probeert de panfluit. - Kees van Reenen

STEMMEN Zo heb je dan een reeks van zo’n zestien fluitjes. Dit is het moment om ze te stemmen. Door voorzichtig een randje weg te knippen, krijg je een hogere toon. De toon verlagen kan niet, denk daar om! Als de rand scheef gesneden is, helpt draaien soms ook. En dan kan de panfluit in elkaar gezet worden.

Met een lang dun touw verbind je de fluitjes één voor één tot een ketting. Loop vervolgens naar buiten, zoek een dunne, gebogen tak uit, knip die op de juiste lengte, snijd hem over de lengte door en bindt de helft met de vlakke kant vast bovenaan de batterij fluitjes.

Doe hetzelfde met de andere helft onderaan, aan de achterkant vanwege de kromming. Het is wel een gepruts, maar het kan. Controleer vervolgens de verbindingen, bind stukjes touw rond delen die nog niet stevig vast zitten en… klaar! Fluiten maar.

Door Kees van Reenen

Stap twee: de toonhoogte van de geknipte fluitjes vaststellen.
Zo’n bos stengels heb je minstens nodig voor een goede panfluit. Stap 1: knippen.
Stap 3: fluitjes sorteren op toonhoogte.
Stap 4: selectie maken en bevestigingstakje knippen.
Stap 5: fluitjes in de juiste volgorde aan elkaar knopen.
De duizendknoop-panfluit is klaar.
Boheemse duizendknoop in wintertooi langs het Woudse Wallepad in buurtschap Nederwoud.
Deel dit artikel via:
advertentie
advertentie